Leczenie żywieniowe

Leczenie żywieniowe to termin określający postępowanie medyczne podjęte w celu pokrycia zwiększonego zapotrzebowania lub niemożności odpowiedniego pokrycia zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze. Leczenie żywieniowe obejmuje ocenę stanu odżywienia, ocenę zapotrzebowania na składniki odżywcze, zlecenie i podawanie odpowiednich dawek energii, białka elektrolitów i witamin, pierwiastków śladowych oraz wody w postaci zwykłych produktów spożywczych (fortyfikacja diety) lub stosowanie specjalnie przygotowanych diet doustnych lub żywienie sztuczne za pomocą diet przemysłowych. Najlepszą drogą żywienia jest żywienie drogą przewodu pokarmowego i należy dążyć do jak najszybszego powrotu do żywienia w ten sposób. Leczenie żywieniowe powinno być integralną procedurą w farmakoterapii oraz chirurgii ponieważ stwierdzono, że stan odżywienia pacjenta ma znamienny wpływ na jego stan kliniczny i szybkość powrotu do zdrowia. W liczny badaniach wykazano, że prawidłowy stan odżywienie może wpływać korzystnie na rokowanie pacjentów z nowotworami złośliwymi. Wykazano również znaczną poprawę w zakresie gojenia ran u pacjentów po oparzeniach po wprowadzeniu interwencji żywieniowej. Dieta może być również źródłem cennych substancji o właściwościach leczniczych takich jak składniki immunomodulujące dla pacjentów z zaburzeniami odporności oraz składników o właściwościach przeciwzapalnych jak kwasy tłuszczowe omega-3. Apteka internetowa posiada duży wybór produktów z zakresu leczenia żywieniowego.

Wskazania do leczenia żywieniowego to:

- utrata masy ciała (niezamierzona) > 10-15% w ciągu ostatnich 3-6 miesięcy;
- BMI < 17 kg/ m2
- Stężenie albuminy < 3,2 g/ dl;
- Prealbuminy < 10,0 mg/dl;
- Transferyny < 150 mg/dl;
- CLL < 1000/ mm3,
- Chory bez cech niedożywienia, jeżeli planowany okres głodzenia jest dłuższy aniżeli 7 dni
- Zły stan kliniczny chorego

 
Żywienie drogą przewodu pokarmowego może odbywać się drogą doustną z zastosowaniem fortyfikacji diety lub diety przemysłowej jeśli pacjent nie jest w stanie za pomocą zwykłej diety pokryć zwiększonego zapotrzebowania na składniki odżywcze w skutek choroby. Doustne diety przemysłowe charakteryzuje ściśle określony skład oraz duża zawartość składników odżywczych w małej objętości. Wskazaniem do stosowania doustnych diet przemysłowych może być osłabienie apetytu, znacznie zwiększone zapotrzebowanie na energię lub białko. Często są stosowane w chorobach nowotworowych lub u dzieci ale również u osób skrajnie wyniszczonych (anoreksja, choroba alkoholowa). Doustne diety przemysłowe mogą być zalecane osobom, które dobrze kontrolują akt połykania oraz mają drożny przewód pokarmowy. Żywienie drogą przewodu pokarmowego może odbywać się również przez podaż bezpośrednio do przewodu pokarmowego przez sondę wprowadzoną przez nos lub drogą sztucznie utworzonego dostępu do żołądka lub jelita. Do żołądka można podać zarówno zwyczajną dietę kuchenną jak i specjalnie przygotowane diety przemysłowe, jednak zaleca się stosowanie diet przemysłowych. Diety przemysłowe są wolne od zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz mają ściśle określony skład. Łatwiej więc oszacować jaką ilość konkretnych składników odżywczych pacjent przyjął. Diety te są też gotowe do użycia i nie trzeba ich samodzielnie przygotowywać. Żywienie do żołądka jest stosowane gdy występują znaczące uszkodzenia w jamie ustnej, guz w obrębie jamy ustnej lub przełyku. Przyjmowanie pokarmu przez podaż do jelita ma miejsce gdy żywienie do żołądka jest nie możliwe na przykład przez istniejący nowotwór żołądka lub stan po resekcji żołądka . Do jelita pod żadnym pozorem nie można podawać diety kuchennej ponieważ mogłoby to doprowadzić do poważnej infekcji i dysbiozy w przewodzie pokarmowym.

Przeciwwskazania do żywienia dojelitowego to:

- rozlane zapalenie otrzewnej
- niedrożność mechaniczna i porażenna
- ciężka biegunka / nieustępliwe wymioty
- zaburzenie czynności jelit
- przetoki przewodu pokarmowego z dużą utratą płynów
- wstrząs
 

Jeśli planowane jest żywienie drogą przewodu pokarmowego przez podaż do jelita na okres krótszy niż 30 dni należy wybrać podaż przez zgłębnik, natomiast jeśli okres ten wynosić będzie powyżej 30 dni należy podawać dietę przez stomię (jejunostomia lub gastrostomia). Podaż do żołądka może odbywać się na drodze bolusów podawanych strzykawką lub wlewu ciągłego, natomiast podaż do jelita może odbywać się jedynie na zasadzie wlewu ciągłego. Podaż diet drogą doustną i do przewodu pokarmowego można ze sobą łączyć jeśli pacjent wyraża taką chęć i nie stwierdzono ryzyka zachłyśnięcia, a w konsekwencji zachłystowego zapalenia płuc. Jeśli podaż pokarmów drogą przewodu pokarmowego jest niewystarczająca lub niemożliwa stosuje się żywienie pozajelitowe. Do takiej sytuacji może dojść w wyniku urazu, choroby Leśniowskiego-Crohna, zespołu krótkiego jelita, oparzeń przewodu pokarmowego lub niedrożności przewodu pokarmowego. Drogą pozajelitową podaje się mieszanki cząsteczek (m.in. aminokwasy, monocukry, witaminy i składniki mineralne) przygotowane w specjalnie do tego celu przeznaczonych laboratoriach, który umożliwiają zmniejszenie ryzyka zanieczyszczenia mieszanin. Mieszanina w żywieniu pozajelitowym jest podawana drogą żył obwodowych lub przez port centralny bezpośrednio do przedsionka serca dlatego jakiekolwiek zanieczyszczenie mieszanki mogłoby spowodować zakażenie ogólnoustrojowe i zgon pacjenta.  

Żywienie pozajelitowe może być prowadzone zarówno w szpitalach jak i w domu pacjenta. Żywienie pozajelitowe jest obecnie w Polsce w pełni refundowane. Na specjalny wniosek poradni żywieniowej pacjent może otrzymać zlecenie na mieszanki odżywcze które są dostarczane do jego domu. Pacjent musi wcześniej zostać przeszkolony z opieki nad dostępem żylnym oraz z podawania diety. Diety do żywienia pozajelitowego można zakupić w formie całkowicie gotowej (gotowe worki, które wystarczy jedynie podłączyć ) lub osobnych mieszanek podzielonych na związki rozpuszczalne w wodzie, tłuszczach oraz witaminy i składniki mineralne. Gotowe worki nie generują ryzyka zakażenia bakteryjnego mieszanki ale mają krótszy okres przydatności do użycia i muszą być przechowywane w specjalnych warunkach. Mieszanki które należy połączyć ze sobą bezpośrednio przed użyciem mogą przyczynić się do zanieczyszczenia produktu jednak mogą być przechowywane dłużej. Dzieciom do 18 roku życia przysługują specjalne mobilne pompy do żywienia pozajelitowego które nie ograniczają ich samodzielności i poruszania się. Osoby dorosłe, które nie są w stanie zakupić pompy są zmuszone do pozostawania podłączonym do wlewu przez około 12 godzin na dobę. Należy pamiętać, że żywienie specjalistyczne jest integralną częścią każdej procedury leczniczej, a w niektórych schorzeniach może okazać się najważniejsze w celu osiągnięcia zdrowia lub pełnej remisji choroby.
 


Artykuł ma charakter informacyjny. Pamiętaj, aby diagnozę i leczenie tego problemu zdrowotnego skonsultować z lekarzem.
Źródła:
- Kłęk S, Jankowski M, Kruszewski WJ et al. Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations. Oncol Clin Pract 2015; 11: 172–188.
- Biernat J., Wyka J.,STAN ODŻYWIENIA W ASPEKCIE STANU ZDROWIA Nowiny Lekarskie 2011, 80, 3, 209–212
- Jarosz J. Kapała A., Kłęk S., i wsp. NOWOTWORY Journal of Oncology 2012, volume 62, number 3, 221–229 © Polskie Towarzystwo Onkologiczne ISSN 0029-540X www.nowotwory.edu.pl